Όλοι θα θέλαμε να θαυμάσουμε μια μέρα τη θέα του κόσμου από ψηλά. Σωστά; Ποιο είναι όμως το τίμημα; Αν εσύ είχες όνειρο ζωής να ανεβείς στο Έβερεστ, γνωρίζεις τι θα μπορούσε να πάθει το σώμα σου; Οι ακραίες καιρικές συνθήκες μπορούν να δημιουργήσουν αίσθημα απελπισίας αλλά και πρόβληματα στο σώμα, ακόμη και στον πιο έμπειρο ορειβάτη. Δες τί μπορεί να συμβεί στο σώμα ενός ορειβάτη όταν ανεβαίνει το Έβερεστ.
Όσοι δεν έχουν ανέβει ούτε μέχρι την Πάρνηθα είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούν την τεράστια φυσική και ψυχολογική πρόκληση της ορειβασίας στην κορυφή του κόσμου. Όσοι έχουν βρεθεί στα 15.000 πόδια, όπου υπάρχει περίπου 50% οξυγόνο, έχουν αναφέρει πόσο αδύναμοι νιώθουν. Καθώς πλησιάζει κανείς στην κορυφή, το οξυγόνο πέφτει στο 33% και δεν μπορεί να μιλήσει, να φάει ή να κινηθεί εύκολα. Με όσους έχω κάνει συνέντευξη για το θέμα εδώ και εδώ έχουν πει τα ίδια πράγματα: νιώθεις αδυναμία, δεν μπορείς να φας εύκολα, χρειάζεται να ουρείς συχνότερα, η ισορροπία του σώματος επιτυγχάνεται δύσκολα, υπάρχουν διαταραχές στην όραση και τα νύχια μεγαλώνουν διαφορετικά. Δε συμβαίνουν όμως μόνον αυτά. Καιρός να μάθουμε τι συμβαίνει στο σώμα ενός ορειβάτη όταν ανεβαίνει το Έβερεστ. Η ανάβαση σε μεγάλα υψόμετρα χωρίς τον κατάλληλο εγκλιματισμό μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε σοβαρές ασθένειες, ακόμα και στο θάνατο.
Εγκέφαλος
Καθώς ανεβαίνει σε υψόμετρο το οξυγόνο μειώνεται στο αίμα και αυτό σημαίνει λιγότερο οξυγόνο στον εγκέφαλο. Όπως και κάθε άλλο όργανο, έτσι και ο εγκέφαλος μειώνει τη λειτουργία του όταν στερείται οξυγόνου. Μελέτες δείχνουν ότι η γνωστική απόδοση, η διάθεση και η λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (για παράδειγμα, ο συντονισμός) αρχίζουν να μειώνονται στα 15.000 πόδια. Αυτό χειροτερεύει – και γίνεται πιο επικίνδυνο – όσο ψηλότερα ανεβαίνει κάποιος.
Σε δύσκολες περιπτώσεις, όπως το να βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο για μεγάλο χρονικό διάστημα ή χωρίς σωστό εγκλιματισμό, διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο για εγκεφαλικό οίδημα μεγάλου υψομέτρου (HACE). Αν και οι επιστήμονες δεν είναι απολύτως σίγουροι γιατί συμβαίνει το HACE, μια εξήγηση είναι ότι το σώμα προσπαθεί να στείλει περισσότερο αίμα στον εγκέφαλο για να αντισταθμίσει το μειωμένο οξυγόνο. Τα συνηθισμένα συμπτώματα του HACE περιλαμβάνουν υπερβολική σύγχυση και έλλειψη συντονισμού (αταξία στη βάδιση), αδυναμία και μειωμένο επίπεδο συναίσθησης. Το HACE δεν είναι αστείο. Μπορεί να προχωρήσει γρήγορα και να προκαλέσει θάνατο μέσα σε 24 ώρες. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία: να κατέβει ο ορειβάτης αμέσως σε χαμηλότερο υψόμετρο.
Μάτια
Η αναρρίχηση του Everest βάζει και τα μάτια σε κίνδυνο. Το χαμηλό οξυγόνο στον αέρα μπορεί να προκαλέσει σπασμούς στις αρτηρίες που τροφοδοτούν το αίμα με τον οπτικό φλοιό, το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την όρασή μας. Αυτό εξηγεί γιατί οι ορειβάτες μπορούν να βιώσουν παροδική τύφλωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αιμοφόρα αγγεία στα μάτια αιμορραγούν. Παρόλο που αυτό φαίνεται άσχημα, συχνά το μοναδικό σύμπτωμα είναι ορατά κόκκινα σπασμένα αγγεία.
Εν τω μεταξύ, η αυξημένη υπεριώδης ακτινοβολία (βρισκόμαστε πολύ πιο κοντά στον ήλιο καθώς φτάνουμε στην κορυφή του Έβερεστ) μπορεί να οδηγήσει σε έγκαυμα του κερατοειδούς, που έχει ως αποτέλεσμα την “τύφλωση του χιονιού”.
Η αντανάκλαση του φωτός είναι πιο μεγάλη στο βουνό, εξαιτίας του χιονιού που λειτουργεί σαν καθρέφτης, ενώ οι υπεριώδεις ακτίνες αυξάνονται κατά 10% για κάθε χίλια μέτρα υψομέτρου, καθώς η ατμόσφαιρα που τις φιλτράρει, αραιώνει.
Σε αντίθεση με τις αιμορραγίες, η τύφλωση του χιονιού είναι πολύ χειρότερη από ότι φαίνεται: όχι μόνο δεν βλέπεις καθαρά, αλλά πονάς, νιώθεις σαν σχίσιμο στο μάτι και την αίσθηση ξένου σώματος μέσα σε αυτό. Ο καλύτερος τρόπος για την αποφυγή της τύφλωσης του χιονιού; Καλά γυαλιά που εμποδίζουν την ακτινοβολία UV.
Χέρια, Πόδια, Αυτιά και Μύτη
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης σε ψυχρές θερμοκρασίες όπως αυτές του Έβερεστ – που μπορεί να φτάσουν μέχρι και μείον 30 – 40 βαθμούς Κελσίου αρχικά υπάρχει μια αίσθηση τσιμπήματος καθώς και τσούξιμο στα πόδια, τα χέρια, τη μύτη.
Με την πάροδο του χρόνου το δέρμα και οι ιστοί που βρίσκονται κάτω από αυτό παγώνουν. Τότε η ροή του αίματος στην περιοχή που έχει προσβληθεί διακόπτεται, και τα κύτταρα του δέρματος μπορεί να πάθουν μόνιμη βλάβη. Το δέρμα αποκτά μία γκρίζο-κίτρινη απόχρωση και γίνεται σκληρό και κηρώδες. Σε αυτό το σημείο, οι αρθρώσεις μπορεί να σταματήσουν να λειτουργούν καθώς οι πληγείσες περιοχές γίνονται όλο και πιο ευαίσθητες στον μη αναστρέψιμο θάνατο των ιστών, ο οποίος απαιτεί ακρωτηριασμό.
Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγεις τα κρυοπαγήματα είναι να εξασφαλίσεις το σωστό εξοπλισμό και την απαραίτητη κάλυψη: γάντια, κάλτσες, μπότες, σκούφους.
Πνεύμονες
Ξεκινώντας από περίπου 9.000 πόδια, οι πνεύμονες μπορεί να αρχίσουν να διογκώνονται λόγω της συστολής των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει διαρροή και συσσώρευση υγρών στους πνεύμονες. Αυτό εμφανίζεται με επίμονο βήχα, κοπιώδη αναπνοή, τα οποία είναι κοινά συμπτώματα μεταξύ των ορειβατών. Αν όμως το οίδημα στους πνεύμονες επιδεινώνεται, μπορεί να οδηγηθεί σε πνευμονικό οίδημα μεγάλου υψομέτρου (HAPE). Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κυάνωση, ασυνήθιστα γρήγορη αναπνοή, πυρετό, σφίξιμο στο στήθος, κούραση, αίσθημα ασφυξίας κατά τη νύχτα, αδυναμία. Όπως και για το HACE, η πιο αποτελεσματική θεραπεία για το HAPE είναι η άμεση κατάβαση στα 600-1.2000 μ.
Καρδιά
Για να τροφοδοτήσει τα όργανα και τους μυς με αρκετό οξυγόνο προκειμένου να διατηρηθεί η λειτουργία τους, η καρδιά σου εργάζεται σκληρότερα όσο ανεβαίνουμε σε υψόμετρο. Το μεγάλο υψόμετρο μειώνει την ποσότητα του αίματος που αντλεί η καρδιά με κάθε χτύπο της, Αυτό εκδηλώνεται σε συνδυασμό με την αύξηση του καρδιακού ρυθμού (περισσότεροι παλμοί ανά λεπτό) και τη μεγαλύτερη δύναμη ανά παλμό εξηγώντας την αίσθηση ότι η καρδιά χτυπά έξω από το στήθος, ακόμα και σε ηρεμία.
Επιπλέον, το σώμα δημιουργεί περισσότερα ερυθροκύτταρα που μεταφέρουν οξυγόνο καθώς εγκλιματίζεται. Αυτό είναι γενικά χρήσιμο αλλά μειώνεται ο όγκος αίματος (αιμοσυμπύκνωση) και γίνεται πιο πηκτό. Έχοντας αυτό υπ’ όψιν επιβάλλεται η κατανάλωση πολλών υγρών. Αρκετοί ειδικοί υποθέτουν ότι αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει καρδιακή προσβολή σε όσους έχουν προδιάθεση λόγω φραγμένων αρτηριών.
Έντερο
Η πέψη επιβραδύνεται σε μεγάλο υψόμετρο εξαιτίας της έλλειψης οξυγόνου στο πεπτικό σύστημα και του οργανισμού που στέλνουν το αίμα σε πιο ζωτικά όργανα και στους μυς που χρησιμοποιούνται για την ορειβασία. Οι έρευνες δείχνουν ότι το 81% των ορειβατών νιώθουν ναυτία ή και εμετό. Επιπλέον, η ανορεξία είναι σχεδόν καθολική σε όσους αναρριχηθούν στο Everest, ειδικά καθώς πλησιάζουν στην κορυφή. Εκτός από τη ναυτία και τον εμετό, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η απώλεια της όρεξης οφείλεται επίσης στο άγχος που εκτοξεύει τις ορμόνες που ρυθμίζουν την πείνα. Όταν το σώμα στερείται επαρκούς οξυγόνωσης, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων της λεπτίνης, της ορμόνης που καταστέλλει την όρεξη. Επιπλέον, η ορμόνη της πείνας, η χολοκυστοκινίνη, υπεύθυνη για την ενεργοποίηση της πέψης του λίπους και της πρωτεΐνης και η νορεπινεφρίνη, που μπορεί να επηρεάσει την όρεξη μέσω της μείωσης της ροής του αίματος στο έντερο, αυξάνονται στα μεγάλα υψόμετρα.
Φίλια Μητρομάρα