Οι αθλητικοί τραυματισμοί και ενίοτε οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι μέρος της ζωής των αθλουμένων. Ο ρόλος της διατροφής είναι διττός. Αφενός να ελαχιστοποιήσει τις διατροφικές ελλείψεις, και αφετέρου να συνδράμει στην διαδικασία επούλωσης των τραυματισμένων ιστών κατά την διάρκεια της ανάρρωσης.
Για να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη της διατροφής θα πρέπει να αναλυθούν ενδελεχώς τα κάτωθι:
- Τα μεταβολικά φαινόμενα που παρατηρούνται στους τραυματισμένους ιστούς.
- Τα διάφορα θρεπτικά συστατικά και ο βαθμός επηρεασμού του μεταβολισμού τους από τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, αλλά και από τον καθαυτό τραυματισμό.
- Οι ποσοτικές αναλογίες των θρεπτικών ουσιών.
Ύστερα από κάποιο τραυματισμό ή χειρουργική επέμβαση παρατηρείται μια μικρής ή μεγάλης έκτασης καταβολισμού του μυϊκού ιστού με συνεπακόλουθες απώλειες σε ασβέστιο, φώσφορο, κάλιο και θείο.
Ο καταβολισμός του μυϊκού ιστού μπορεί να φτάσει τα 30 γραμμάρια ημερησίως μέχρι και 10 μέρες μετά τον τραυματισμό. Αυτό μπορεί να οφείλεται όχι μόνο στο τραυματισμό, αλλά και στην κακή διατροφή. Παρενθετικά αναφέρω ότι η απώλεια του μυϊκού ιστού σε πολύ σοβαρούς τραυματισμούς μπορεί να αντιμετωπιστεί και με παρεντερική παρέμβαση. Αυτό όμως είναι ένα άλλο πολύ σημαντικό κεφάλαιο.
Η επούλωση και αποκατάσταση των τραυματισμένων ιστών είναι μια δυναμική διαδικασία. Oι πρωτεΐνες πρέπει να είναι η βάση της διατροφής. Ο ρόλος τους είναι καθοριστικός στην σύνθεση νέων ιστών και στην διαδικασία αντικατάστασης των φθαρμένων κυττάρων. Επιπρόσθετα ο οργανισμός με την αρωγή των πρωτεϊνικών αμινοξέων συνθέτει ένζυμα, ορμόνες, διάφορα συστατικά του αίματος, μαζί με άλλες ουσίες. Εξυπακούεται ότι πρόσληψη της πρωτεΐνης ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, το επίπεδο της εν γένει φυσικής του κατάστασης, το είδος και την σοβαρότητα του τραυματισμού του. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, κατά την διάρκεια του τραυματισμού, το εύρος της πρωτεϊνικής πρόσληψης κυμαίνεται από 1.6 – 2.6 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους.
Αρχικά, θα πρέπει να αυξήσουμε την κατανάλωση πρωτεΐνης για τους παρακάτω λόγους:
- Δημιουργία νέου μυϊκού ιστού. Παρά το γεγονός ότι έχουμε έναν επιταχυνόμενο ρυθμό του καταβολισμού των πρωτεϊνών σε περίπτωση τραυματισμού ή χειρουργικής επέμβασης (απώλεια μυϊκού όγκου), εντούτοις κατά την διάρκεια της ανάρρωσης έχουμε έναν επιταχυνόμενο ρυθμό αναβολισμού. Ως εκ τούτου, κρίνεται επιτακτική η σωστή αναλογία απαραίτητων αμινοξέων που θα εναποτεθούν στην τραυματισμένη περιοχή.
- Δημιουργία νέου οστίτη ιστού. Σε περίπτωση κατάγματος ή χειρουργικής επέμβασης, ακολουθείται μια διαδικασία αποκατάστασης και αποθεραπείας με στόχο την δημιουργία νέου οστίτη ιστού. Η πρωτεΐνη βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση.
- Δημιουργία νέου κολλαγόνου ιστού. Το κολλαγόνο αντιπροσωπεύει το 34% της συνολικής πρωτεΐνης του σώματος και το 1/3 περίπου του βάρους του οστίτη ιστού. Οι τένοντες, οι σύνδεσμοι και οι απονευρώσεις, αποτελούνται εξ ολοκλήρου από κολλαγόνο.
- Αποφυγή καταπληξίας. Σοβαροί τραυματισμοί και χειρουργικές επεμβάσεις πυροδοτούν την αιμορραγία με συνεπακόλουθο την μείωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων, του ορού και του όγκου του αίματος. Η έλλειψη πρωτεΐνης επιβαρύνει την όλη κατάσταση.
- Περιορισμός οιδήματος. Τα οιδήματα, που ενδέχεται να δημιουργηθούν, λόγω της μείωσης της ωσμωτικής πίεσης, μετά από μια εγχείρηση ή ένα τραυματισμό, επιβραδύνουν τον ρυθμό επούλωσης και αποκατάστασης του τραύματος.
- Μεταφορά λιπιδίων. Όντας οι πρωτεΐνες ο διακομιστής των λιπιδίων από το ήπαρ στο υπόλοιπο σώμα με την μορφή των λιποπρωτεϊνών, μειώνουν τις πιθανότητες υπερσυγκέντρωσης λιπιδίων στον ηπατικό ιστό.
- Προστατευτική ασπίδα ενάντια των μολύνσεων του οργανισμού. Τα δομικά συστατικά των λευκών αιμοσφαιρίων, των ενζύμων, των αντισωμάτων, των ορμονών και των υπόλοιπων ουσιών που απαρτίζουν τον μηχανισμό προστασίας του οργανισμού κατά της μόλυνσης είναι τα αμινοξέα, που είναι οι βασικές δομικές μονάδες των πρωτεϊνών.
‘Έχοντας σχολιάσει τον αντίκτυπο της πρωτεϊνικής πρόσληψης για την αποκατάσταση των κακώσεων, θα πρέπει να αναφερθούμε και σε κάποιους άλλους παράγοντες που και αυτοί με την σειρά τους συμβάλλουν ουσιαστικά στην επούλωση των τραυματισμένων ιστών.
- Ασβέστιο και βιταμίνη D.
- Η βιταμίνη D συμβάλει μεταξύ άλλων στην διατήρηση των επιπέδων του ασβεστίου στο αίμα. Διευκολύνει την απορρόφηση του ασβεστίου στο έντερο και την μετακίνηση του από και προς τα οστά. Συγχρόνως, το ασβέστιο εκτός των άλλων συμμετέχει σε διαδικασίες όπως στη πήξη του αίματος, στις μεταφορές των νευρικών ώσεων, στη μυϊκή σύσπαση και χαλάρωση, στη νευρομυϊκή συνεργασία και στην επούλωση των ιστών μετά από τραυματισμούς.
- Βιταμίνη C.
- Αυξάνει τον ρυθμό σύνθεσης του κολλαγόνου ιστού και βελτιώνει την ποιότητα του.
- Βιταμίνες Β5, Β6, Β9, Β12.
- Συμβάλλουν στην επιτάχυνση της επούλωσης των τραυματισμένων ιστών και τον περιορισμό των μολύνσεων με την δημιουργία αντισωμάτων.
- Βιταμίνη Ε.
- Εκτός του γεγονότος ότι είναι αντιοξειδωτικός παράγοντας, σχετίζεται με την ακεραιότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων, την σύνθεση της αίμης και έχει θετική επίδραση στους παράγοντες πήξεως.
- Βιταμίνη Α.
- Συνδράμει στην καλή υγεία των οστών.
- Σίδηρος.
- Συμβάλει στην δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων και της αιμοσφαιρίνης που είναι υπεύθυνη για την μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς.
- Ψευδάργυρος.
- Είναι απαραίτητος για την επούλωση τραυμάτων, για την εναπόθεση του ασβεστίου στα οστά και για την σύνθεση του κολλαγόνου.
- Μαγνήσιο.
- Είναι άξιο αναφοράς, επειδή ενεργοποιεί την αλκαλική φωσφατάση στα οστά και επειδή συμμετέχει στην πρωτεϊνοσύνθεση και στην νευρομυϊκή συνεργασία.
- Ω3 – 6 – 9.
- Η παρουσία τους κρίνεται επιβεβλημένη έχοντας αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση, συνεισφέροντας στην γρήγορη επούλωση των τραυματισμένων ιστών.
Προσοχή μεγάλη θα πρέπει να δοθεί στην ενυδάτωση του οργανισμού. Η ανάγκη σε υγρά για τους τραυματίες κυμαίνεται από 2 – 3.5 λίτρα ημερησίως.
Ο εφοδιασμός του σώματος με τις κατάλληλες ποσότητες θρεπτικών ουσιών είναι ένας ακόμα υψηλός στόχος. Το ποσοστό των υδατανθράκων μπορεί να αποτελέσει μέχρι και το 60% των θερμίδων με παράλληλη μείωση της πρόσληψης του λίπους στο 15%. Με την αύξηση του ποσοστού των υδατανθράκων θα αποκλείσουμε την κάλυψη τυχόν ελλείψεων σε υδατάνθρακες από τις πρωτεΐνες, που πλέον θα έχουν σαν σκοπό την δημιουργία πρωτεϊνικών ουσιών και μόνο. Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε, πως κατά την περίοδο του τραυματισμού οι θερμιδικές ανάγκες ενδέχεται να αυξηθούν κατά 15% – 30% (ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την φυσική του κατάσταση, το είδος και την σοβαρότητα του τραυματισμού).
Τέλος, ταυτόχρονα με όλες τις παραπάνω παρεμβάσεις, είναι ανάγκη να περιορίσουμε την κατανάλωση του αλατιού, να αποφύγουμε – στο μέτρο του δυνατού – φάρμακα που δυσχεραίνουν την απορρόφηση και τον μεταβολισμό των βιταμινών και ιχνοστοιχείων, καθώς και να συνοδέψουμε τα όποια φαρμακευτικά σκευάσματα με προβιοτικά για καλύτερη προστασία του οργανισμού μας.
——————-
Χρήστος Μπαλαμπίνης. Εργοφυσιολόγος – Κινησιολόγος
Ο Χρήστος Μπαλαμπίνης γεννήθηκε στην Αθήνα.
Αποφοίτησε από το College of Sports Sciences (BSc, τομέας Βιολογικών Σπουδών)
MSc τετραετούς διάρκειας από το University of Massachusetts Amherst (Εργοφυσιολογία και Σωματική Σύσταση). Εκείνη την περίοδο χρημάτισε επίσης έμμισθο ερευνητικό μέλος και μέλος της διδακτικής ομάδας στο τμήμα της Εργοφυσιολογίας και Σωματικής Σύστασης του University of Massachusetts Amherst.
H διδακτορική του διατριβή, σχετικά με την εφαρμοσμένη φυσιολογία της αναπνοής, εκπονήθηκε στο Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας της Αναπνοής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και στο Εργαστήριο Λειτουργικού Ελέγχου της Αναπνοής στο νοσοκομείο «Άγιος Σάββας».