Γιατί νιώθεις τόσο όμορφα μετά την άσκηση; Με ποιο τρόπο δρουν οι ενδορφίνες; Δρουν μόνο στον εγκέφαλο, ή συμπαρασύρουν κι άλλα οργανικά συστήματα στο παιχνίδι τους; Εξετάζουμε τη σχέση μεταξύ της άσκησης και της παραγωγής ενδορφινών. Τί πραγματικά ισχύει;
Μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε ότι η άσκηση είναι καλή για τον οργανισμό μας για δεκάδες λόγους, ανάμεσα σε αυτούς και η αίσθηση που προκαλεί μέσω της έκκρισης ενδορφινών, την ευφορία. Οι ενδορφίνες, αλλιώς και “ορμόνες της ευτυχίας”, είναι αυτές που σε κάνουν να νιώθεις όμορφα μετά από δραστηριότητες όπως η άσκηση και το σεξ.
Τι είναι οι ενδορφίνες;
Οι ενδορφίνες είναι μία από τις τρεις κύριες ομάδες ενδογενών οπιοειδών που παράγονται στον εγκέφαλο, με αντιπροσωπευτικότερη τη β-ενδορφίνη, που έχει την ισχυρότερη αναλγητική δράση, και οι οποίες λέγεται ότι συμβάλλουν στην ευφορία της άσκησης. Οι ειδικοί μάλιστα πιστεύουν ότι αρκεί συγκεκριμένη ένταση για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, για να ενισχύσει την παραγωγή ενδορφινών. Για παράδειγμα αναφορά στο περιοδικό Physician and Sports Medicine κατέληξε στο συμπέρασμα ότι για να αποκτήσεις αυτήν την ευφορία πρέπει να γυμναστείς στο 76% του μέγιστου καρδιακού ρυθμού και ίσως χρειαστεί να συνεχίσεις για δύο ώρες ή περισσότερο. Όμως, αυτή η “συνταγή” δεν είναι τόσο απλή.
Ο μύθος της ενδορφίνης
Οι ενδορφίνες τελικά παίζουν ή όχι σημαντικό ρόλο κατά την άσκηση και μας κάνουν να νιώθουμε όμορφα μετά από αυτή; Υπάρχουν δύο συστήματα ενδορφινών στο σώμα, ένα στο κυκλοφορικό σύστημα και το άλλο στον εγκέφαλο. Η κυκλοφορία του αίματος στο σώμα δεν είναι η ίδια με την κυκλοφορία που παρέχει αίμα στον εγκέφαλο ενώ υπάρχει κι ένα φράγμα που περιβάλλει τον εγκέφαλο, ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός, ο οποίος ρυθμίζει ποια μόρια μπορούν να εισέλθουν στον εγκέφαλο, στην κεντρική κυκλοφορία δηλαδή. Και παρόλο που έχει αποδειχθεί ότι τα επίπεδα ενδορφινών στο αίμα αυξάνονται ως ανταπόκριση στην άσκηση, αυτές οι ενδορφίνες δεν μπορούν να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, έτσι δεν επιδρούν και πολύ θετικά στη διάθεση. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που προκαλούν ευφορία της άσκησης, τόσο φυσιολογικοί όσο και ψυχολογικοί.
Τι προκαλεί ευφορία;
Το σίγουρο είναι ότι η ευφορία δεν έχει να κάνει με την ένταση ή την σκληρή προπόνηση πάντα. Σε μια μελέτη, που έγινε στο Πανεπιστήμιο Kyushu στην Ιαπωνία, οι δρομείς που ολοκληρώθηκαν 15 λεπτά τρέξιμο με αυτοεπιλεγμένο ρυθμό – αντί το all-out – βελτίωσαν με επιτυχία τη διάθεσή τους, ενώ ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα διαπίστωσαν ότι ακόμη και η αερόβια δραστηριότητα χαμηλής έντασης (40% της μέγιστης) θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση του άγχους και να ενισχύσει τη θετική διάθεση. Τι μπορεί να προκαλεί ευφορία;
Το περιβάλλον: Μπορεί κάποιες μελέτες να έχουν δείξει ότι το τρέξιμο ανακουφίζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης, αλλά αυτό έχει να κάνει περισσότερο με το ότι βγαίνεις στον καθαρό αέρα και το ότι καθαρίζει το κεφάλι σου.
Η αίσθηση του σκοπού: Η αίσθηση του επιτεύγματος ή του ελέγχου που έχεις όταν καταφέρνεις να ολοκληρώσεις μία δύσκολη προπόνηση αυξάνει τα αισθήματα της αυτοεκτίμησης, επειδή αποδεικνύεις στον εαυτό σου ότι μπορείς να πετύχεις τους στόχους σου.
Η θερμοκρασία του σώματος: Κάτι άλλο που εξηγεί γιατί νιώθεις όμορφα μετά την άσκηση, είναι η αυξημένη θερμοκρασία στο σώμα σου, η οποία βοηθά τους μυς να χαλαρώσουν και να είναι πιο ευλίγιστοι. Βέβαια, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε εξ ολοκλήρου και τις χημικές ουσίες που εκλύονται. Οι ενδορφίνες όμως δεν είναι οι μόνες ορμόνες που ανταποκρίνονται στην άσκηση. Για παράδειγμα, η άσκηση μπορεί να αποτρέψει τη λήψη σεροτονίνης από τον εγκεφαλικό ιστό, όπως κάνουν κάποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Επίσης επηρεάζει τα επίπεδα αδρεναλίνης και ντοπαμίνης.
Όπως και να έχει, ακόμη έχουμε πολύ δρόμο μέχρι να γνωρίσουμε απόλυτα οτιδήποτε σχετίζεται με τις ορμόνες αυτές. Η επιστήμη αναπτύσσεται ταχύτατα, η ανάλυση της εγκεφαλικής λειτουργίας είναι πυρήνας της σύγχρονης ιατρικής και άρα η διαλεύκανση των μηχανισμών που συντελούν στην ευφορία, τη χαρά και την καλή διάθεση δεν είναι πολύ μακριά. Το πιθανότερο όμως είναι ότι η ευφορία της άσκησης προκύπτει από πολλούς παράγοντες. Μέχρι να βρεθεί τι μας κάνει να νιώθουμε όμορφα συνέχισε να ασκείσαι, γιατί η άσκηση μπορεί να αυξήσει και τη διάθεση και τα επίπεδα ενέργειας. Είτε λόγω ενδορφινών είτε όχι. Διάβασε ακόμη: 8 λόγοι για να τρέξεις σήμερα
Φίλια Μητρομάρα
Πηγές
Markoff, R. A., Ryan, P. A. U. L., & Young, T. (1982). Endorphins and mood changes in long-distance running. Medicine & Science in Sports & Exercise, 14(1), 11-15.
Fuss, J., Steinle, J., Bindila, L., Auer, M. K., Kirchherr, H., Lutz, B., & Gass, P. (2015). A runner’s high depends on cannabinoid receptors in mice. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(42), 13105-13108.
Goldfarb, A. H., & Jamurtas, A. Z. (1997). β-Endorphin response to exercise. Sports Medicine, 24(1), 8-16.