Εάν δεν γνωρίζεις ποια απομαλυντικά θα σε προστατέψουν από τον κοροναϊό, εδώ θα βρεις όλες τις απαντήσεις από τον ειδικό.
Ο φονικός ιός SARS- CoV-2 (Covid-19) μπορεί να επιβιώνει από μερικές ώρες μέχρι και μέρες σε οικιακές επιφάνειες. Ποια απολυμαντικά έχουν αποτέλεσμα χωρίς να επιβαρύνουν την υγεία μας και πώς μπορούμε να προστατευτούμε από τον κοροναϊό; Η δημοσιογράφος Φίλια Μητρομάρα ρώτησε τον Dr Πάνο Κωστάκη, βιοτεχνολόγο – βιοχημικό, εργαζόμενο στο χώρο οικιακής φροντίδας και μας απάντησε.
Ο Dr Πάνος Κωστάκης, βιοτεχνολόγος – βιοχημικός
Μπορούν να επηρεάσουν το δέρμα μας ή τον οργανισμό μας τα απολυμαντικά;
Αυτό εξαρτάται- υπάρχουν διαφορετικοί τύποι απολυμαντικών. Μεταξύ άλλων:
1) Αλκοολούχα διαλύματα
2) Ενεργό οξυγόνο
3) Χλώριο
4) Τεταρτοταγή άλατα του αμμωνίου
Aνάλογα με τις ενώσεις που περιέχουν διαλύουν τα λίπη ή αποδομούν τις πρωτεΐνες στο κέλυφος του ιού. Για αυτά που περιέχουν ενεργό οξυγόνο ή χλώριο θα πρέπει να αποφεύγουμε την απευθείας επαφή με το δέρμα. Τα αλκοολούχα, αν και αφυδατώνουν το δέρμα, εξατμίζονται και έχουν μικρή υπολειμματικότητα, ενώ τα τεταρτοταγή άλατα του αμμωνίου, αν και αφήνουν υπόλειμμα στις επιφάνειες, δεν ενέχουν κίνδυνο για το δέρμα στα ποσοστά που χρησιμοποιούνται.
Τι προσέχουμε όταν αγοράζουμε απολυμαντικά;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέξει κανείς είναι το claim στην ετικέτα. Η χρήση των λέξεων «απολυμαντικό», «απολύμανση», ή και η ποσοτικοποίηση της αποτελεσματικότητας τους (π.χ. 99,9% των βακτηρίων) είναι καθησυχαστικά σημάδια. Αυτό γιατί οι ρυθμιστικοί φορείς δεν επιτρέπουν την χρήση αυτών των όρων χωρίς πιστοποίηση, η οποία επιτυγχάνεται μόνο μέσω τεκμηρίωσης με ευρωπαϊκά πρωτόκολλα αντιμικροβιακής δράσης. Ωστόσο, η χρήση σε ετικέτες της λέξης «υγιεινή», αν και συνειρμικά ταυτόσημη με αυτή της «απολύμανσης», δεν απαιτεί παρόμοια πιστοποίηση και ως εκ τούτου δεν εγγυάται απολύμανση.
Το δεύτερο που πρέπει να προσέξει κάποιος είναι σε ποια κατηγορία απολυμαντικών ανήκει: αν δηλαδή περιέχουν αλκοόλη, χλώριο ή τεταρτοταγή άλατα του αμμωνίου. Οι ρυθμιστικοί φορείς υποχρεώνουν τον παρασκευαστή να αναγράφει στις ετικέτες τις δραστικές ουσίες απολύμανσης. Προσωπικά θα απέφευγα το χλώριο για δυο λόγους. Το χλώριο δεν σταθεροποιείται εύκολα σε απολυμαντικά υγρών και έχουν υπάρξει περιπτώσεις σε μερικά συσκευάσματα οπού η δραστική, όταν το προϊόν φτάσει στον καταναλωτή, δεν έχει την ίδια αποτελεσματικότητα που είχε τη στιγμή που παράχθηκε. Επίσης, πέρα των ερεθισμών που μπορεί να προκαλέσει στο δέρμα, το χλώριο (όπως και το ενεργό οξυγόνο) δεν είναι συμβατό με κάποιες επιφάνειες, τις οποίες μπορεί και να αλλοιώσει μακροπρόθεσμα. Προσωπικά θα προτιμούσα ένα απολυμαντικό που να περιέχει είτε αλκοόλη για γρήγορη απολύμανση χωρίς υπολείμματα ή κάποιο με άλατα του αμμωνίου για πιο μακροπρόθεσμη αντιμικροβιακή προστασία.
Σε γενικές γραμμές, αν δεν μπορούμε να βρούμε απολυμαντικά με αντιική δράση αναγεγραμμένη στην ετικέτα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε γενικά αντί-βακτηριδιακά προϊόντα. Ως επί το πλείστον αυτά έχουν σαν μέθοδο δράσης την αποδόμηση της βακτηριδιακής μεμβράνης- η οποία είναι πιο ισχυρή από αυτή των ιών- και είναι αποτελεσματικά ΚΑΙ έναντι των συγκριτικά «αδύναμων» ιών με κέλυφος, όπως ο SARS-Cov-2 (Covid-19) .
Ποια απολυμαντικά μας προστατεύουν περισσότερο;
Μορφολογικά υπάρχουν δυο τύποι ιών- ένας με προστατευτικό κέλυφος λιπιδίων και ένας χωρίς. Οι ιοί με κέλυφος (κοροναϊός, HIV, Hepatitis, Ebola) είναι λιγότερο ανθεκτικοί σε χημικά απολυμαντικά. Mεταξύ άλλων, αποτελεσματικά απολυμαντικά έναντι ιών με κέλυφος όπως και ο SARS- CoV-2 (Covid-19) αποτελούν προϊόντα που περιέχουν:
- Αιθυλική αλκοόλη – Ισοπροπυλική αλκοόλη
- Αιθυλική αλκοόλη
- Dimethyl ammonium chloride, Benzalkonium Chloride
- Peracetic Acid ή ελεύθερο Υπεροξείδιο του υδρογόνου
- Υποχλωριώδες νάτριο
- Διοξείδιο του χλωρίου
Ποια συστατικά δεν αφήνουν χημικά κατάλοιπα;
Τα αλκοολούχα δεν αφήνουν υπολείμματα επειδή εξατμίζονται. Το χλώριο και το ενεργό οξυγόνο διασπώνται με τον χρόνο. Τα άλατα αμμωνίου αφήνουν υπολείμματα αλλά συνήθως στα ποσοστά χρήσης δεν είναι επικίνδυνα για τον οργανισμό.
Πότε το παρακάνουμε με τα απολυμαντικά;
Βρισκόμαστε σε μία περίοδο πανδημίας, και το «πολύ» ή «λίγο» είναι υποκειμενικό. Ωστόσο η προσωπική μου άποψη είναι ότι η υπερβολική απολύμανση δεν βοηθά, και μιλάω για τα βακτήρια. Τα βακτήρια είναι προσαρμόσιμα και αν πιεστούν με τη συνεχή απολύμανση «επιταχύνουν» τις εξελικτικές μεταλλάξεις, έτσι ώστε να γίνουν πιο ανθεκτικά στις δραστικές ουσίες. Όπως κανείς δεν θα πρότεινε να χρησιμοποιούνται τα αντιβιοτικά ανεξέλεγκτα έτσι δεν πρέπει να το παρακάνουμε και με τα απολυμαντικά. Μάλιστα, σε χώρους που υπάρχει υπέρ-απολύμανση, όπως τα νοσοκομεία, τα βακτήρια γίνονται πιο ανθεκτικά. Προσωπικά είμαι οπαδός της ήπιας απολύμανσης, καθαρίζουμε και απολυμαίνουμε π.χ. τις επιφάνειες όπου ακουμπάμε τα τρόφιμα, τα ρούχα μας, τα χερούλια της πόρτας ή το χώρο της κουζίνας και της τουαλέτας σε λογικά πλαίσια.
Τα απολυμαντικά που ψεκάζονται στα ρούχα έχουν αποτέλεσμα και γιατί;
Tα βακτηρίδια μπορούν να επιβιώσουν στο περιβάλλον με τη μορφή σπόρων για πολλά χρόνια. Ωστόσο, η επιβίωση των ιών στο περιβάλλον κυμαίνεται από μερικές ώρες σε μερικές μέρες. Η επιβίωση τους εξαρτάται από:
- το μέγεθος του αρχικού ιϊκου φορτιού,
- τη θερμοκρασία,
- την υγρασία,
- τον τύπο του υλικού της επιφάνειας πάνω στην οποία βρίσκονται.
- Σε ζεστά, ξηρά, και φωτεινά περιβάλλοντα κάτω από υπεριώδη ακτινοβολία οι ιοί επιβιώνουν για μικρότερο χρονικό διάστημα.
Σχετικά με τις επιφάνειες, ο SARS-CoV-2 (Covid-19) επιβιώνει σε:
- χαρτόνι και χαλκό – 24 ώρες
- πλαστικό, ατσάλι – 3 μέρες
- γυαλί, ξύλο, μέταλλο και χαρτί >3μερες
Είναι σημαντικό λοιπόν, επειδή δεν πλένουμε τα ρούχα μας όταν τα φοράμε μία φορά ή δεν τα βάζουμε πάντα στο πλυντήριο σε θερμοκρασία 60 βαθμών και άνω όπου μπορούν να απολυμανθούν, να χρησιμοποιούμε τέτοια προϊόντα ψεκάσματος των ρούχων. Σκέψου ότι με τα ρούχα αγκαλιάζουμε το μωρό μας, τα παιδιά μας, τα αγγίζουμε με τα χέρια μας, έρχονται σε άμεση επαφή με το δέρμα μας, κλπ. Είναι σημαντικό φυσικά αυτά τα προϊόντα να είναι συμβατά με το υλικό και τις βαφές των ρούχων μας.
Γιατί δεν πρέπει να φτιάχνουμε μόνοι μας απολυμαντικά;
Για τον ίδιο λόγο που πηγαίνουμε στον γιατρό και δεν κάνουμε εμείς τον γιατρό. Πρέπει ό,τι χρησιμοποιούμε για την υγεία μας να είναι ασφαλές. Και για να συμβεί αυτό θα πρέπει να γίνεται σωστά. Το να φτιάχνουμε μόνοι μας απολυμαντικά έχει κινδύνους επειδή περιλαμβάνει χημεία και διαδικασίες και δεν γνωρίζει ο καθένας. Ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) έχει δημοσιεύει αυτοσχέδιες «συνταγές» για απολυμαντικά αλλά για να φτιαχτούν από τους ειδικούς: φαρμακοποιούς και χημικούς και όχι από τους απλούς πολίτες.
Κάποια tips για περισσότερη προστασία από τον κοροναϊό;
- Να πλένουμε συχνά τα χέρια μας με σαπούνι. Το σαπούνι είναι η καλύτερη μέθοδος απολύμανσης σε επίπεδο προσωπικής υγιεινής, καθώς τα τασιενεργά που περιέχει είναι από τις πιο αποτελεσματικές ενώσεις για τη διάλυση των λιπιδίων και την απομάκρυνση των ιών από το δέρμα.
- Να χρησιμοποιούμε τα μέσα προστασίας όπως μάσκα, γάντια κ.λπ.
- Να κρατάμε τις αποστάσεις.
- Να απολυμάνουμε τις επιφάνειες και τα ρούχα μας σε λογικό πλαίσιο.
Ποιος είναι ο Πάνος Κωτσάκης
Ο Dr Πάνος Κωτσάκης είναι βιοχημικός, BSc (hons) University of Manchester με PhD στη βιοχημεία και βιοτεχνολογία. Διαθέτει μεγάλη εμπειρία στον τομέα οικιακών προϊόντων, παλαιοτέρα στη Unilever UK και τώρα στη Rolco Bianil S.A. στην Ελλάδα. Είναι συνεφευρέτης σε πάνω από 10 πατέντες στον χώρο αυτό και αξιολογητής επιστημονικών άρθρων αλλά και ερευνητικών χορηγήσεων για το UKRI και BBSRC.